Bitcoin နှင့် Blockchain ဆိုတာဘာလဲ ~ ကိုစစ်ကိုင်း၏ မှတ်စုများ

Bitcoin ဆိုတာဘာလဲ။
Bitcoin ဆိုတာ အင်တာနက်ထဲမှာ အသုံးပြုတဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေးတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ ကာဆီနိုတွေမှာ လောင်းကစားလုပ်ဖို့ ငွေကြေးနှင့်ကွိုင်ပြားကို လဲလှယ်ပြီးမှ ဆော့လို့ရသလိုမျိုးပဲ၊ အင်တာနက်ထဲမှာ ပစ္စည်းတစ်ခုခုကို ဝယ်ဖို့အတွက် ကြားခံအသုံးပြုတဲ့ အင်တာနက်ထဲက Coin ကို Bitcoin လို့ခေါ်ပါတယ်။ ၂၀၀၉ မှာ Bitcoin စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး၊ ၂၀၁၁ နောက်ပိုင်းမှာ ဥပဒေနှင့်မလွတ်ကင်းတဲ့ ပစ္စည်းတွေဖြစ်တဲ့ မူးယစ်ဆေးဝါး၊ လက်နက် စသည်တို့ကို Silk Road လို့ခေါ်တဲ့ Website ကနေ Bitcoin ဖြင့် ကျယ်ကျယ်ပြန်ပြန့် အရောင်းအဝယ်ပြုလုပ်ခဲ့ကြတဲ့ သာဓကရှိတာကြောင့် ယခုအချိန်ထိ Bitcoin ကိုအသုံးပြုဖို့ လူတော်တော်များများ စိုးရွံ့နေလေ့ရှိပါတယ်။ သို့သော်လည်း တဖြည်းဖြည်းနှင့်ကျယ်ပြန့်လာတဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေးတစ်ခု ဖြစ်နေပါပြီ။ အင်တာနက်ထဲမှာ ရှိတဲ့ Bitcoin ကိုထိန်းချုပ်ထားတဲ့ ဘဏ်၊ ငွေကြေးအဖွဲ့အစည်း စသည့်ဗဟိုအဖွဲ့အစည်း ဆိုတာမျိုးတွေ မရှိပါဘူး။ အဲ့ဒါကြောင့် Bitcoin ဟာ တရားဝင်လား၊ မဝင်ဘူးလားဆိုတာကတော့ မေးခွန်းထုတ်စရာတစ်ခုပါ။ လက်ရှိအချိန်မှာတော့ နိုင်ငံတော်တော်များများမှာ တရားဝင်ကဲ့သို့သုံးစွဲနေပြီး၊ တစ်ချို့နိုင်ငံတွေမှာတော့ အငြင်းပွားစရာတစ်ခုအနေနှင့် ရှိနေဆဲပါ။ ဘယ်နိုင်ငံတွေမှာ တရားဝင်အနေနှင့် သုံးနေကြလည်း၊ ဘယ်နိုင်ငံတွေမှာ အငြင်းပွားဖွယ်ရာ ဖြစ်နေလဲဆိုတာ CNN Money ကဖေါ်ပြထားတဲ့ ဒီမြေပုံမှာ မြင်တွေ့နိုင်ပါတယ်။ Bitcoin နှင့်ပတ်သက်ပြီး နိုင်ငံအလိုက် ဥပဒေကြောင်းအရ ရှုမြင်မှုတွေကို ဒီနေရာမှာ လေ့လာနိုင်ပါတယ်။ Bitcoin ဆိုတာ Virtual Currency တစ်ခုဖြစ်တာကြောင့်၊ ကာဆီနိုမှာအသုံးပြုတဲ့ Coin ပြားကဲ့သို့ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်လည်းမရှိသလို၊ ငွေစက္ကူတွေလို ပုံနှိပ်ထားတာမျိုးလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ Bitcoin ကို Cryptocurrency လို့လည်း ပြောနိုင်ပါတယ်။ Bitcoin အပြင်အခြား Cryptocurrency တွေလည်းရှိပါတယ်၊ ၄င်းတို့ကို ဒီနေရာမှာ လေ့လာနိုင်ပါတယ်။ Cryptocurrency ဖြစ်တာကြောင့် Bitcoin မှာ Hashing လို့ခေါ်တဲ့ အချက်အလက်ကို လျှို့ဝှက်စာအဖြစ်ပြောင်းလဲသိမ်းဆည်းတဲ့နည်းလမ်းကိုအသုံးပြုထားပြီး လူတစ်ဦးမှ၊ အခြားလူတစ်ဦးဆီကို အင်တာနက်မှတဆင့် လွှဲပြောင်းပေးပို့တဲ့အခါမှာလည်း လက်ခံတဲ့သူဆီမှာ အဲ့ဒီလျှို့ဝှက်စာကိုချိတ်ဆက်နိုင်တဲ့ သတ်မှတ်ထားတဲ့လျှို့ဝှက်စာရှိမှသာလျှင်လက်ခံနိုင်အောင် ဖန်တီးထားတဲ့ ငွေကြေးပုံစံဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် Bitcoin ဖြင့် အရောင်းအဝယ်လုပ်ခြင်းကို P2P (Peer to Peer) Transaction လို့လည်းပြောကြပါတယ်။ အင်တာနက်ထဲမှာ Bitcoin ဖြင့်ရောင်းတဲ့ ပစ္စည်းတစ်ခုကိုဝယ်ဖို့ မိမိမှာရှိတဲ့ ငွေကြေး (ဥပမာ USD, EUR စသည်ဖြင့်) ကို Bitcoin ဖြင့်ပြောင်းလဲပြီးမှ ဝယ်လို့ရပါတယ်။ အဲ့လိုဝယ်ယူတဲ့အခါမှာ ပုံမှန်ငွေပေးချေမှုပုံစံတွေကဲ့သို့ ဖြစ်ပေမယ့်၊ Bitcoin နှင့်ပေးချေရင်တော့ ဘဏ်၊ ငွေကြေးအဖွဲ့အစည်း၊ စသည့်ကြားခံအဖွဲ့အစည်းတွေ မပါဝင်တဲ့အတွက် ပိုမိုသက်သာသည့်နှုန်းထားဖြင့် ငွေပေးချေနိုင်ခြင်းက သူ့ရဲ့အားသာချက်တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ Bitcoin ကိုလဲလှယ်နိုင်တဲ့ ငွေကြေးတန်ဖိုးနှုန်းထားဟာ အခြားငွေကြေးတွေကို လဲလှယ်နိုင်တဲ့ နှုန်းထားတွေကဲ့သို့ အမြဲပြောင်းလဲနေပါတယ်။ Bitcoin နှင့် USD ငွေကြေးလဲလှယ်မှုနှုန်းထားကို Google မှာ ယခုလို တွေ့နိုင်ပါတယ်။ Bitcoin ဟာ အခြားငွေကြေးတွေကဲ့သို့ သူ့မှာလည်း ယူနစ်သက်မှတ်ချက်တွေရှိပါတယ်။ ဥပမာ။ 100μBTC ကို 100 microbitcoin လို့ခေါ်ပြီး 0.0001BTC (BTC=Bitcoin) နှင့်တန်ဖိုးတူတယ်။ 100μBTC ကို USD ပြောင်းရင် 0.11USD ရပါတယ်။ Bitcoin နှင့်ပတ်သက်တဲ့ ယူနစ်တွေကို ဒီနေရာမှာ လေ့လာနိုင်ပါတယ်။ Bitcoin ကနေ အခြားငွေကြေးတွေကို ပြောင်းလဲကြည့်ချင်ရင် ဒီနေရာမှာ ပြောင်းလဲကြည့်လို့ရပါတယ်။ Bitcoin ဆိုတဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေးကို ဖန်တီးခဲ့တာကတော့ Software Developer တစ်ယောက်လို့ဆိုတဲ့ Satoshi Nakamoto ဖြစ်ပါတယ်။ သို့သော် သူဟာဘယ်သူလည်း၊ လူတစ်ယောက်ကိုရည်ညွှန်းတာလား၊ အဖွဲတစ်ဖွဲ့ကိုရည်ညွှန်းတာလား ဆိုတာကိုတော့ ယခင်ကဘယ်သူမှ သေချာစွာ မသိခဲ့ကြပါဘူး။ သို့သော် ၂၀၁၆ မေလက BBC သတင်း တစ်ခုမှာတော့ သြစတြေးလျနိုင်ငံသား Programmer တစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့ Craig Wright ဆိုသူက၊ သူဟာ Nakamoto ဖြစ်ပြီး Bitcoin ကို တီထွင်ခဲ့တဲ့သူလို့ ဝန်ခံပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ သို့ပေမယ့် Wright ထုတ်ဖေါ်ပြောကြားခဲ့တဲ့ အထောက်အထားအချို့က လုံလောက်မှုမရှိတာကြောင့် Wright ကို Bitcoin သုံးစွဲနေကြတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေက ပိုပြီးတိကျသေချာတဲ့ အထောက်အထားတွေပြဖို့ တောင်းဆိုထားပါတယ်။

အောက်ဖေါ်ပြပါပုံမှာ Bitcoin ဖြင့် ပစ္စည်းဝယ်ပြီး ငွေပေးချေနေပုံဖြစ်ပါတယ်။

Bitcoin ကိုဘယ်လိုထုတ်လုပ်လဲ။

Bitcoin ထုတ်လုပ်ဖို့ရန် ကွန်ပျူတာမှာ လိုအပ်တဲ့ ဟာ့ဒ်ဝဲလ်နှင့်ဆော့ဒ်ဝဲလ်တွေကို ထည့်သွင်းတပ်ဆင်ပြီး ထုတ်လုပ်နိုင်ပါတယ်။ သို့သော်အလွယ်တကူ ထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့နည်းလမ်းတစ်ခုတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ Bitcoin တွေထုတ်လုပ်ခြင်းဆိုတာထက် Bitcoin Mining (တူးဖေါ်ခြင်း) လို့ပြောရင် ပိုမှန်ပါလိမ့်မယ်။ Bitcoin Mining လုပ်ဖို့ ဘယ်လိုစတင်ရမလဲ၊ ဘာတွေလိုအပ်မလဲ ဆိုတာကိုတော့ ဒီနေရာမှာ လေ့လာနိုင်ပါတယ်။ Bitcoin တွေရအောင်တူးဖေါ်တဲ့အခါမှာ တစ်ဦးတစ်ယောက်တည်း တူးဖေါ်ခြင်းဟာ ကုန်ကျစရိတ်များတဲ့အပြင်၊ Bitcoin လည်းအများအပြားမရနိုင်တဲ့အတွက် Bitcoin mining pool လို့ခေါ်တဲ့ Bitcoin တူးဖေါ်တဲ့ အဖွဲ့တွေနှင့် အကျိုးတူ၊ ပူးပေါင်းတူးဖေါ်ခြင်းဟာ ကုန်ကျစရိတ်သက်သာတဲ့အပြင်၊ Bitcoin လည်းအများအပြားရနိုင်သလို၊ အတွေ့အကြုံတွေလည်း ဖလှယ်နိုင်ပါတယ်။ Bitcoin mining pool အကြောင်းနှင့် ပေါ်ပြူလာဖြစ်တဲ့ mining pool အဖွဲ့တွေအကြောင်းကို ဒီနေရာမှာ လေ့လာနိုင်ပါတယ်။ Bitcoin ကိုတူးဖေါ်တဲ့အခါမှာ Bitcoin တွေကိုသိမ်းစည်းဖို့ (သို့) လက်ခံဖို့ Bitcoin Wallet တစ်ခုရှိရပါမယ်။ Bitcoin Wallet ဆိုတာ e-Wallet ဖြစ်ပါတယ်။ လက်ရှိကျွန်တော်တို့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ အသုံးပြုနေတဲ့ Mobile Wallet ကဲ့သို့သော Application တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။

Bitcoin ကို Mining မလုပ်ပဲ ဘယ်လိုရနိုင်လဲ။

Bitcoin ကို Mining မလုပ်ပဲ အခြားနည်လမ်းတွေနှင့်လည်း ရနိုင်ပါတယ်။ အခြားနည်းလမ်းတွေဆိုတာ တချို့အလုပ်တွေကို အွန်လိုင်းကနေလက်ခံပြီး လုပ်ပေးကြတဲ့အခါမှာ၊ လုပ်အားခအတွက် ငွေပေးချေမှုကို အခြားငွေကြေးတွေနှင့်ပေးချေမှု မပြုလုပ်ပဲ Bitcoin နှင့်ငွေပေးချေမှုပြုလုပ်ကြတာကြောင့် ၄င်းမှတဆင့်ရနိုင်တာမျိုးဖြစ်ပါတယ်။နောက်ထပ်နည်းလမ်းတစ်ခုက အွန်လိုင်းမှာ ငွေကြေးတွေရဲ့အတက်အကျပေါ်မူတည်ပြီး (EUR, USD, SGD, CNY, JPY) စသည့်ငွေကြေးတွေကို Trading လုပ်လို့ရပါတယ်။ ငွေကြေးတွေကို Trading ပြုလုပ်ခြင်းကို ForeX (Foreign Exchange) Trading လို့ခေါ်ပါတယ်။ ForeX Trading မှာ Bitcoin ကိုလည်း Trading လုပ်နိုင်ပါတယ်။ Bitcoin ကို BTC အနေနှင့် ForeX Trading လုပ်တဲ့ Website တွေမှာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။ Bitcoin ကို ForeX Trading လုပ်ခြင်းအားဖြင့်လည်း ရနိုင်ပါတယ်။ Bitcoin အခမဲ့ရနိုင်တဲ့နည်းလမ်းတွေလည်း ရှိပါတယ်။ အခမဲ့ရတယ်ဆိုပေမယ့်၊ မိမိ၏အချိန်ပေးလိုက်ရတာမျိုး ဖြစ်နိုင်သလို၊ Online Gambling Website တွေကနေ လောင်းကစားဖို့ စိတ်ပါလာအောင် အနည်းအကျဉ်းပေးပြီး ဆွဲဆောင်တာမျိုးတွေလည်း ရှိပါတယ်။ တနည်းနည်းနှင့် ရလာတဲ့ Bitcoin တွေကိုလက်ခံဖို့အတွက်ကတော့ မိမိမှာ Bitcoin Wallet တစ်ခုရှိဖို့တော့လိုပါတယ်။ Bitcoin ရနိုင်တဲ့နည်းလမ်းတွေကို ဒီနေရာမှာ လေ့လာနိုင်ပါတယ်။ Bitcoin ဘယ်လိုအလုပ်လုပ်လည်းဆိုတာ အလွယ်တကူနားလည်နိုင်မယ့် ပုံစံဖြင့် ဒီနေရာမှာ ရှင်းပြထားတာကိုဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။ Bitcoin Wallet တွေကို ဒီနေရာကနေ Download လုပ်လို့ရပါတယ်။ Play Store နှင့် App Store တွေကလည်း ရှာဖွေပြီး Download နှင့် Install လုပ်လို့ရပါတယ်။

အောက်ဖေါ်ပြပါပုံကတော့ နာမည်ကြီး Bitcoin Wallet တွေဖြစ်ပါတယ်။

Blockchain ဆိုတာဘာလဲ။

Bitcoin နည်းပညာနှင့်အတူ Blockchain နည်းပညာဆိုတာလည်း ပေါ်ထွက်လာပါတယ်။ Bitcoin ကိုအသုံးပြီး အရောင်းအဝယ်တစ်ခုကို ပြုလုပ်ပြီးတဲ့အခါမှာ ဘယ်သူက၊ ဘယ်သူ့ကို၊ ဘယ်နေ့က၊ Bitcoin တန်ဖိုး ဘယ်လောက်လွှဲလိုက်တယ် စသည့် အချက်အလက်၊ စာရင်းတွေကို မှတ်သားထားတဲ့ လယ်ဂျာကို Blockchain လို့ခေါ်ပါတယ်။ Bitcoin နှင့် Transaction တစ်ခုလုပ်ပြီးရင် အဲ့ဒီ Transaction ဟာမှန်ကန်မှုရှိမရှိ စစ်ဆေးခြင်း၊ အတည်ပြုခြင်း (Authentication) ကို Bitcoin အသုံးပြုတဲ့ အသိုင်းအဝိုင်း (Network) ကနေ မှန်ကန်ကြောင်း ထောက်ခံမှု (Approve) ပြုလုပ်ပေးပါတယ်။ Approve ဖြစ်သွားတဲ့ Transaction တစ်ခုဟာ Block (သို့) File တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ၄င်း Approve ဖြစ်သွားတဲ့ Transaction ကို လယ်ဂျာထဲမှာ မှတ်သားထားခြင်းဖြင့် Blockchain ဖြစ်တည်နေပါတယ်။ Blockchain ကို တစ်နေရာထဲမှာ သိမ်းဆည်းထားတာမျိုးမဟုတ်ပဲ Bitcoin Network ထဲမှာ ဖြန့်ဝေမှု (Distribute) ပြုလုပ်ပြီး သိမ်းဆည်းထားတာဖြစ်ပါတယ်။ Network ထဲမှာဖြန့်ဝေပြီး သိမ်းဆည်းတာကြောင့် အပြန်အလှန်ဖြန့်ဝေထားတဲ့လယ်ဂျာ (MDL = Mutual Distributed Ledger) လို့လည်းခေါ်ဆိုနိုင်ပါတယ်။ Approve ဖြစ်သွားတဲ့ Transaction ကို ယခင် Transaction ရဲ့နောက်မှာထပ်ထည့်ပြီး Blockchain ထဲမှာ မှတ်သားထားပါတယ်။ Blockchain ထဲမှာ Block (သို့) File တွေဟာ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ချိတ်ဆက်နေပြီး၊ အမြဲတိုးပွားနေတာကြောင့် Blockchain ကို Database တစ်ခုအနေနှင့်မြင်နိုင်ပါတယ်။ နောက်ပြီး Blockchain ထဲက Block ထဲမှာ Cryptography Sign (သို့) Digital Signature လို့ခေါ်တဲ့ လက်ခံနှင့်ပို့သူအတွက် မှန်ကန်ကြောင်းအထောက်အထားပါဝင်သလို၊ Blockchain ထဲမှာရှိတဲ့ Block တွေတစ်ခုနှင့်တစ်ခုကို ချိတ်ဆက်တဲ့အခါမှာ Hashing Function ကိုအသုံးပြုပြီး ချိတ်ဆက်ထားပါတယ်။ Hashing နှင့် Encryption အကြောင်းကိုလေ့လာချင်ရင် ဒီနေရာမှာ ကျွန်တော်ရေးသားထားတာကို ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။ Blockchain ကို Open Decentralized Database လို့လည်းခေါ်ကြပါတယ်။ တစ်ဦးတစ်ယောက်တည်း ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ Database မဟုတ်တာကြောင့် Open Database လို့ခေါ်ဆိုကြခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ Bitcoin Network ထဲမှာ ယခင်ကလုပ်ခဲ့တဲ့ Transaction တွေနှင့် နောက်ဆုံးလုပ်ခဲ့တဲ့ Transaction အချက်အလက်တွေရဲ့ Blockchain ကို ဒီနေရာမှာ မြင်တွေ့နိုင်ပါတယ်။ Bitcoin နှင့်အခြား Cryptocurrency တွေရဲ့ Blockchain ထဲက Transaction အချက်အလက်တွေကို ကြည့်ချင်ရင် ဒီနေရာမှာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။ အချက်အလက်တွေထဲမှာ Key နှင့် Hash တွေကိုဖတ်လို့မရတဲ့ စာသားတွေအနေနှင့် မြင်တွေ့ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ Key နှင့် Hash တွေဟာ Transaction လုပ်ခဲ့တဲ့သူတွေနှင့်သက်ဆိုင်တဲ့ အထောက်အထား (Identity) တွေဖြစ်ပြီး၊ Blockchain ရဲ့ အဓိကအစိတ်အပိုင်းတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ Blockchain နည်းပညာကို FinTech Industry ကဲ့သို့ ငွေကြေးနှင့်ပတ်သက်တဲ့လုပ်ငန်းတွေမှာသာမက အခြားလုပ်ငန်းတွေမှာလည်း တဖြည်းဖြည်း ကျယ်ပြန့်စွာအသုံးပြုလာကြပါတယ်။ ဥပမာ။ ကျမ္မာရေးထောက်ခံချက်၊ အွန်လိုင်းမဲပေးခြင်း၊ အရောင်းအဝယ် အွန်လိုင်းစာချုပ်၊ အွန်လိုင်း ထောက်ခံစာ စသည်တို့ဖြစ်ပါတယ်။

အောက်ဖေါ်ပြပါပုံဟာ Blockchain ဘယ်လိုအလုပ်လုပ်လည်းဆိုတဲ့ပုံ ဖြစ်ပါတယ်။